دیه اعضای بدن در قانون مجازات اسلامی سال 1403 چقدر است؟
نرخ دیه اعضای بدن در قانون مجازات اسلامی سال 1403 چقدر است؟
دیه در سال 1403 برای ماههای عادی معادل مبلغ ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان و در ماههای حرام معادل مبلغ ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است؛ دیه اعضای بدن در مجازات اسلامی بر اساس این مبلغ محاسبه و پرداخت میشود. در این بخش به تعریف دیه اعضا، ارش و قواعد عمومی و کلی آن میپردازیم.
نحوه محاسبه دیه اعضای بدن در سال 1403
تعریف دیه از نظر شرعی میزان مالی است که برای جنایتهای عمدی، غیرعمدی بر نفس و یا میزان آسیبی که به اعضای بدن وارد میشود، معین شده است. از آنجایی که عموماً در تصادفات و حوادث، آسیب وارد شده غیرعمد است، دیه آن طبق حدود مجازاتهای اسلامی پرداخت میگردد.
ارش چیست؟
به آن بخش از خسارت وارد شده به اعضای بدن که میزان آن در قانون شرع تعیین نشده باشد، ارش گفته میشود. ارش بر اساس موارد زیر تعیین میشود:
نوع و کیفیت آسیب واردشده بر فرد؛
با در نظر گرفتن دیه؛
نظر کارشناس.
نوع و شرح انواع دیه و ارش جراحتهای وارد شده به سر و صورت
حارصه: خراش پوست بدون اینکه خون جاری شود (یکصدم دیه کامل)؛
دامیه: جراحت سطحی که باعث بریدگی گوشت شود و همراه خون کم یا زیاد باشد (2صدم دیه کامل)
متلاحمه: جراحتی که موجب بریدگی عمیق گوشت شود، ولی به پوست نازک روی استخوان نرسد (3صدم دیه کامل)؛
سمحاق: جراحتی که به پوست نازک روی استخوان برسد (4صدم دیه کامل)؛
موضحه: جراحتی که پوست نازک روی استخوان را کنار بزند و استخوان نمایان شود (۵صدم دیه کامل)؛
هاشمه: جنایتی که موجب شکستگی استخوان شود،گرچه جراحتی را ایجاد نکند (10صدم دیه کامل)؛
مُنَقَّله: جنایتی که درمان آن جز با جابهجا کردن استخوان میسر نباشد (۱۵صدم دیه کامل)؛
مأمومه: جراحتی که به کیسه مغز برسد (یکسوم دیه کامل)؛
دامغه: صدمه یا جراحتی که کیسه مغز را پاره کند، که علاوه بر دیه شکستگی سر، موجب ارش پاره شدن کیسه مغز هم میشود.
نوع و شرح انواع دیه و ارش جراحت های وارد شده به بدن
جراحتهای واردشده به بدن به اندازه نصف جراحات وارد شده به سر و صورت دیه تعلق میگیرد؛ مقدار دیات جراحات بدن به شرح زیر است.
حارصه: خراش پوست بدون اینکه خون جاری شود (۰٫۵صدم دیه کامل)؛
دامیه: جراحت سطحی که باعث بریدگی گوشت شود و همراه خون کم یا زیاد باشد (۱ صدم دیه کامل)؛
متلاحمه: جراحتی که موجب بریدگی عمیق گوشت شود، ولی به پوست نازک روی استخوان نرسد (۱٫۵ صدم دیه کامل)؛
سمحاق: جراحتی که به پوست نازک روی استخوان برسد (۲ صدم دیه کامل).
قواعد عمومی دیه اعضا
در قانون مجازات اسلامی قوانین عمومی دیه اعضا آورده شد است. که در ادامه به اختصار آورده شدهاند:
ماده ۵۶۳ دیه اعضا
از بین بردن هر یک از اعضای فرد و هر دو عضو از اعضای زوج، دیه کامل و از بین بردن هریک از اعضای زوج، نصف دیه کامل دارد. چه آن عضو از اعضای داخلی بدن باشد، چه از اعضای بیرونی.
ماده ۵۶۴ دیه اعضا
فلج کردن عضو دارای دیه معین، دو سوم دیه آن عضو؛
از بین بردن عضو فلج، یک سوم دیه همان عضو را دارد؛
در فلج کردن نسبی عضو که درصدی از کارایی آن از بین میرود، باتوجهبه کارایی ازدسترفته، ارش تعیین میشود.
ماده ۵۶۵ دیه اعضا
از بین بردن قسمتی از عضو یا منفعت دارای دیه مقدر به همان نسبت دیه دارد؛ به این ترتیب که از بین بردن نصف آن به میزان نصف و از بین بردن یک سوم آن به میزان یک سوم دارای دیه است، مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.
تبصره ۱: در مواردی که نسبت ازبینرفته قابل تشخیص نباشد، ارش تعیین میشود.
تبصره ۲: هرگاه بر اثر حادثه عضو در وضعیتی قرار گیرد که به تشخیص کارشناس، فرد ناگزیر به قطع آن باشد، دیه قطع عضو ثابت میشود.
ماده ۵۶۶ دیه اعضا
دیه اعضایی که با پیوند و امثال آن در محل عضو ازبینرفته، قرار گرفته است و مانند عضو اصلی دارای حیات میشود، به میزان دیه عضو اصلی است. اگر دارای حیات گردد ولی از جهت دیگری معیوب شود، دیه عضو معیوب را دارد. از بین بردن اعضای مصنوعی، تنها موجب ضمان مالی است.
ماده ۵۶۸ دیه اعضا
در شکستگی عضوی که دارای دیه مقدر است، چنانچه پس از حادثه بهگونهای اصلاح شود که هیچ عیب و نقصی در آن باقی نماند، چهار بیست و پنجم دیه آن عضو ثابت است و چنانچه با عیب و نقص اصلاح شود یا برای آن عضو دیه مقدری نباشد، ارش ثابت است؛ مگر در مواردی که در این قانون خلاف آن مقرر شده باشد.
ماده ۵۶۹ دیه اعضا
دیه شکستن، ترک برداشتن و خرد شدن استخوان هر عضو دارای دیه مقدر به شرح زیر است:
الف) دیه شکستن استخوان هر عضو یک پنجم دیه آن عضو و اگر بدون عیب درمان شود، چهارپنجم دیه شکستن آن است.
ب) دیه خرد شدن استخوان هر عضو یک سوم دیه آن عضو و اگر بدون عیب درمان شود، چهارپنجم دیه خرد شدن آن استخوان است.
پ) دیه ترک برداشتن استخوان هر عضو چهار پنجم دیه شکستن آن عضو است.
ت) دیه جراحتی که به استخوان نفوذ کند، بدون آنکه موجب شکستگی آن شود و دیه موضحه آن، یک چهارم دیه شکستگی آن عضو است.
ماده ۵۷۰ دیه اعضا
هرگاه یک استخوان از چند نقطه جدای از هم بشکند یا خرد شود یا ترک بخورد، در صورتی که حادثه متعدد محسوب شود، هریک دیه جداگانه دارد؛ هرچند با یک ضربه به وجود آید و مجموع دیه آنها از دیه عضو هم بیشتر باشد.
ماده ۵۷۱ دیه اعضا
دررفتگی استخوان از مفصل، در صورتی که موجب شَلَل یا از کارافتادگی کامل عضو نگردد، موجب ارش و در غیر این صورت موجب دو سوم دیه همان عضو و در صورت درمان بدون عیب موجب چهارپنجم از دوسوم دیه آن عضو است.
ماده ۵۷۲ دیه اعضا
هرگاه در اثر حادثه تکه کوچکی از استخوان از آن جدا شود، دیه شکستگی ثابت است.
ماده ۵۷۳ دیه اعضا
هرگاه صدمه بر استخوان، موجب نقص عضو یا صدمه دیگری شود، هر یک دیه جداگانهای دارد.
ماده ۵۷۴ دیه اعضا
هرگاه بر اثر یک یا چند ضربه، علاوه بر دررفتگی مفصل، استخوان هم بشکند یا ترک بردارد، دو جنایت محسوب میشود و هریک دیه یا ارش جداگانه دارد. اگر بر اثر ضربهای، هم استخوان بشکند و هم جراحت ایجاد شود هم این حکم جاری است.
نوع جراحت | سال 1403 |
دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا هر کدام | ۱۳۵ میلیون تومان |
دیه شکستگی بینی | ۱۳۰.۵ میلیون تومان |
دیه شکستگی ترقوه | ۵۲.۵ میلیون تومان |
دیه شکستگی جمجمه سر در حد هاشمه | ۹۰ میلیون تومان |
دیه زخم شدگی در حد حارصه | ۱۳.۵ میلیون تومان |
دیه زخم شدگی در حد دامیه | ۱۸ میلیون تومان |
دیه دندان های پشتی که کامل ساقط شوند | ۲۸.۱۲۵ میلیون تومان |
دیه دندان های پیشین که کامل ساقط شوند | ۶۷.۵ میلیون تومان |
دیه یک پا | ۶۷۵ میلیون تومان |
دیه یک دست | ۶۷۵ میلیون تومان |
دیه شکستگی دنده های محیط بر قلب | ۳۳.۷۵ میلیون تومان |
دیه خردشدگی استخوان مطلوب التیام یافته | ۲۲۵ میلیون تومان |
دیه ماه های عادی | ۱۲۰۰ میلیون تومان |
دیه ماه های حرام | ۱۶۰۰ میلیون تومان |
تفاوت دیه اعضاء زن و مرد
مطابق قانون مجازات اسلامی، دیه زن تا یک سوم دیه کامل با مرد برابر است، اما اگر میزان دیه از یک سوم دیه کامل بیشتر باشد، دیه زن نصف دیه مرد خواهد بود. بررسی مواد ۲۰۹، ۲۷۳، ۳۰۰ و ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی، شامل این تفاوت میشود. مفاد این چهار ماده، که به ترتیب به بیان حکم قصاص و دیه زن در مقایسه با مرد میپردازد، عبارتند از:
۱. هرگاه مرد مسلمانی عمداً زن مسلمانی را بکشد، محکوم به قصاص است؛ اما ولی زن باید قبل از قصاصِ قاتل، نصف دیه مرد را به او بپردازد؛
۲. در قصاص عضو، دیه اعضای بدن زن و مرد برابرند و مرد مجرم به سبب نقص عضو یا جرمی که به زن وارد نماید، به قصاص عضو مانند آن محکوم میشود. دیگر این که اگر دیه عضوی که ناقص شده، ثلث یا بیش از ثلث دیه کامل باشد، دیه زن نصف دیه مرد است؛
۳.اجماع لزوم پرداخت فاضل دیه، در قصاص مردی که زنی را به قتل رسانده است، مورد اتفاق همه فقهای شیعه بوده و هیچ قول مخالفی در این مورد وجود ندارد.
دیه اعضای بدن در ماه حرام
دیه اعضا در ماه حرام افزایش پیدا نمیکند. فقط فوت در ماه حرام میزان ثلث دیه به دیه کامل اضافه میگردد (ماده ۵۵۷ قانون مجازات اسلامی ـ تغلیظ دیه مخصوص قتل نفس است و در جنایت بر اعضاء و منافع جاری نیست).
دیه نقص عضو
دیه اعضای بدن هر کدام جداگانه و بهصورت درصدی از دیه اعضای بدن محاسبه میشود. البته نرخ محاسبه دیه نقص عضو را باید قاضی مشخص کند. در جدول بالا دیه برخی از اعضای بدن جداگانه آورده شده است.
دیه اعضای بدن در تصادفات
برای محاسبه دیه اعضای بدن در زمان تصادف، شرایط خاصی باتوجهبه نوع آسیب وارد شده و عضو آسیب دیده وجود دارد. اما به صورت کلی اگر تصادف رانندگی رخ دهد و فردی که شخص ثالث شناخته میشود آسیب ببیند، راننده مقصر باید هزینهای که تعیین شده را بپردازد.
پلیس راهنمایی و رانندگی از تمام تصادفات گزارش تهیه میکند. بنابراین شرکت بیمه یا صندوق تامین خسارتهای بدنی باید به محض دریافت گزارش پلیس، حداقل نصف دیه اعضای بدن را بپردازد. پس از آن با مشخص شدن مبلغ دقیق و کامل دیه اعضای آسیب دیده در تصادفات باقی حق بیمه هم پرداخت میشود.
دیه شکستن دست در تصادف
دیه قطع و آسیب دیدن هر عضو از بدن که بهصورت دوگانه (دوتایی) در بدن وجود داشته باشد، معادل نصف دیه کامل انسان است. اما از آنجایی که در قانون مجازات اسلامی، شکستگی در دسته جراحتها قرار میگیرد، مطابق با قوانین پرداخت دیه جراحت محاسبه میشود؛ به این معنی که دیه شکستگی اعضای بدن به صورت ۱۰ درصد از دیه کامل آن عضو محاسبه میشود.
در نتیجه همان طور که در جدول بالا آورده شد، دیه شکستگی استخوان دست در صورتی که به صورت کامل التیام یابد، حدود ۹۶ میلیون تومان و در صورتی که به تشخیص پزشک قانونی امکان التیام کامل و برگشتن به حالت قبلی نباشد، حدود ۱۲۰ میلیون است. البته این قیمتها کلی است و بر اساس شرایط خاص ممکن است کمتر یا بیشتر شود.
دیه شکستگی کتف در تصادف
اگر در طی یک تصادف رانندگی یک یا دو تا از کتفهای شما دچار شکستگی شده باشد، حدود ۴ درصد دیه سال 1403 برای هر کتف به شما تعلق میگیرد.
دیه شکستگی پا در تصادف
دیه شکستن استخوان پا در تصادف، یک پنجم دیه یک پا معادل با 120 میلیون تومان است. همچنین در صورتی که شکستگی پا بدون عیب درمان شود، دیه آن چهار پنجم دیه شکستن استخوان یعنی 96 میلیون تومان است.
دیه شکستگی مچ دست در تصادف
در قانون مجازات اسلام، دیه شکستگی مچ دست برابر با یک پنجم یا همان بیست درصد از دیه کامل دست است.
پوشش بیمه شخص ثالث برای پرداخت دیه در تصادفات
بیمه شخص ثالث نوعی بیمه برای خودروها است که خسارات جانی و مالی وارد شده به شخص ثالث در تصادفات را جبران میکند. بنابراین امکان پرداخت دیه اعضای بدن در تصادفات به کمک خرید بیمه شخص ثالث وجود دارد.
سقف تعهدات مالی بیمه شخص ثالث ۲٫۵ درصد مبلغ دیه هر سال در ماه حرام است، با افزایش نرخ دیه، حداقل تعهدات مالی شرکتهای بیمه در بیمه شخص ثالث هم بیشتر میشود؛ مثلا در سال 1402 این مبلغ 30 میلیون تومان بود و در سال 1403 به 40 میلیون تومان رسید.
بر همین اساس در صورت بروز حادثه مالی در شرایط زیر، نیازی به گزارش مقامات انتظامی و کروکی پلیس نیست. میتوانید بیمه شخص ثالث ماشین خود را آنلاین و بدون مراجعه حضوری در کمترین زمان از آفر بیمه تهیه کنید.
سوالات متداول
۱. دیه اعضای بدن در سال ۱۴۰۳ چطور محاسبه میشود؟
مبلغ دیه اعضای بدن براساس قوانین مجازات اسلامی و شرع تعیین میشود.
۲. آیا دیه زن و مرد متفاوت است؟
با توجه به قوانین دیه، اعضای زن تا یک سوم دیه برابر با دیه مرد است؛ اما اگر از یک سوم بیشتر شود به نصف کاهش مییابد.
۳. مبلغ دیه اعضای بدن در سال ۱۴۰۳ چقدر است؟
دیه کامل در ماه غیر حرام یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان و در ماه حرام یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است.
۴. آیا بیمه شخص ثالث خسارت مالی تصادفات را پرداخت میکند؟
بله، سقف تعهدات مالی بیمه شخص ثالث ۲٫۵ درصد مبلغ دیه هر سال در ماه حرام (یعنی ۴۰ میلیون تومان) است.